آموزش تجوید قرآن (درس اول)

درس اول : تجوید والفبای عربی

 معناى تجوید

تـجـویـد در لغـت ، مـتـرادف بـا کلمه (تحسین ) به معناى (نیکو گردانیدن ) است و در اصطلاح ، عبارت است از قواعد و دستورهاى صحیح اداء کردن حروف از نظر مخارج ، صفات و احکام آن .

فایده تجوید

بـا رعـایت قواعد تجوید، قرآن همان گونه که در آغاز اسلام خوانده و شنیده مى شد، قرائت مى گـردد و در نـتـیـجـه ، قرآن از تغییر و تحریف ، محفوظ مانده ، آهنگ زیبا و دلنشین آن نیز از بین نمى رود.

الفباى عربى

هر حرفى داراى شکل ، اسم و تلفّظى خاص مى باشد.

در روخـوانى قرآن با شکلها و اسمهاى حروف آشنا شدید. در اینجا به یارى خداوند رحـمـان ، بـا نـحـوه تـلفـّظ حـروف عـربـى آشـنـا خـواهـیـد شـد. قبل از توضیح آنها به بررسى چند مطلب که بى ارتباط با شکلها و اسمهاى حروف نیست مى پردازیم :

اقسام الف)

الف در زبان عرب بر دو قسم است : 1 ـ الف حرکت ناپذیر 2 ـ الف حرکت پذیر

1 ـ الف حرکت ناپذیر: بعد از حرف مفتوح قرار مى گیرد و باعث مى شود که مدّ و کشش صداى فتحه آن حرف ، دو برابر شود از این رو، به آن (الف مدّى ) مى گویند، مانند:

کَانَ ـ دَعَا ـ عَلاَ مَاتٍ

2 ـ الف حـرکـت پـذیـر: هـمـان هـمـزه (ء) اسـت کـه در مـورد چگونگى کتابت آن به کتاب (آموزش روخوانى قرآن کریم ) سطح 2، ص 33 ـ 34 مراجعه شود.

تعداد الفباى عربى

برخى تعداد الفباى عربى را 28 حرف و بعضى دیگر 29 حرف مى دانند.

اخـتـلاف بـر سـر (الف مـدّى ) اسـت . عـدّه اى آن را یـک حـرف مستقل مى دانند و بعضى دیگر بر این عقیده اند که (الف مدّى ) تنها یک صداى کشیده مانند (واو و یاء مدّى ) مى باشد و حرف مستقلى به حساب نمى آید.

همزه وصل و همزه قطع

تـلفـّظ کـلمـاتـى کـه ابـتـداى آنها ساکن باشد مشکل و یا غیر ممکن است . براى سهولت و امکان پـذیـر شـدن تـلفـّظ چـنـیـن کـلمـاتـى از الفـى بـه نـام (هـمـزه وصل ) کمک گرفته مى شود.

همزه وصل در ابتداى کلمه ، خوانده مى شود ولى در وسط کلام ، خوانده نمى شود، مانند:

اُدْخُلُوا ـ یا قَوْمِ ادْخُلُوا

در مـقـابـل هـمـزه وصـل ، همزه دیگرى است به نام همزه قطع که در ابتدا و وسط کلام خوانده مى شود ، مانند:

اَرْسَلْنا ـ لَقَدْ اَرْسَلْنا

چگونگى خواندن همزه وصل در ابتداى کلمه ها

همزه وصل در آغاز فعل و اسم و حرف مى آید.

در حروف : همزه (ال ) تعریف همیشه مفتوح مى باشد، مانند:

الشَّمْس ، الْقَمَر که خوانده مى شوند: اَلشَّمْس ، اَلْقَمَر

در اسمها: همیشه مکسور مى باشد، مانند:

ابْن ، اسْم که خوانده مى شوند: اِبْن ، اِسْم

در افـعـال : بـا تـوجـّه به دوّمین حرف بعد از همزه ، اگر مفتوح یا مکسور بود با کسره و اگر مضموم بود با ضمّه خوانده مى شود، مانند:

افْتَحْ، اضْرِبْ، انْصُرْ که خوانده مى شوند: اِفْتَحْ، اِضْرِبْ، اُنْصُرْ

چگونگى علامت گذارى همزه قطع و وصل در قرآنها

در بـعـضـى از قـرآنها براى راهنمایى قارى ، روى الف همزه قطع ، همزه (اء) و روى الف همزه وصل ، صاد کوچکى (ا) قرار داده اند؛ مانند

(اءَتَى اءَمْرُ اللّهِ)

در بـعـضـى از قـرآنـهـاى دیـگـر الف هـمـزه قـطـع را بـا حـرکـت و عـلامـت مـربوطه و الف همزه وصل را بدون علامت نوشته اند، مانند:

(اَتى اَمْرُ اللّهِ)