فرق تأویل و تفسیر قرآن

بدیهی است تحقیق گسترده که نقد و بررسی دیدگاههای مختلفی که در مورد تفاوت تأویل و تفسیر وجود دارد، مجال بیشتری می طلبد که مناسب با وضع این نوشتار نیست در اینجا به اجمال، به بیان فرق بین تفسیر و تأویل قرآن و تفکیک محدوده تفسیر قرآن از تأویل آن، تنها بر اساس تعریفی که مورد قبول ماست می‌پردازیم. 
تفسیر قرآن، تبیین مفاد استعمالی آیات کریمه و آشکار نمودن مراد خدای متعال از آن، بر مبنای ادبیات عرب و اصول عقلایی محاوره‌ است. تأویل قرآن طبق آنچه از ظاهر آیات کریمه (آیاتی که در بر دارنده کاربرد تأویل در مورد قرآن کریم است) و روایات مربوط به آن استفاده گردید، آن قسم از معانی و مصادیق آیات کریمه است که جز خدای متعال و راسخان در علم (نبی اکرم «ص» و ائمه اطهار «ع») کسی آن را نمی‌داند و فهمیدن آن بر مبنای ادبیات عرب و اصول محاوره میسر نیست.
بر اساس این بیان، معارف قرآن کریم به دو بخش قسمت می‌شود: 1. معارفی که فهمیدن آن بر مبنای ادبیات عرب و اصول محاوره برای همگان میسر است، و در روایات از آن به «ظاهر قرآن » و «ظهْر قرآن» تعبیر شده است؛ 2. معارفی که بر مبنای ادبیات عرب و اصول عقلایی محاوره دانستن آن میسر نیست برای پی بردن به آن، راهی جز مراجعه به راسخان در علم وجود ندارد. و در روایات از آن به «باطن قرآن» و «بطن قرآن» یاد شده است. بخش «اوْل» در قلمرو تفسیر قرار می‌گیرد و بخش دوم محدوده تأویل است 

آیا معجزه های ریاضی و عددی در قرآن را می دانید؟

خداوند متعال در سوره بقره آیه ی 22 می فرماید : «اگر از آنچه که بر بنده خودمان فرو فرستاده ایم در تعجب و تردید می باشید . پس (حداقل) یک سوره مشابه آن بیاورید و در این کار از هر که خواهید کمک بگیرد . و در آیه بعد از آن می فرماید : «اگر نتوانستید که هرگز هم نخواهید توانست از آتشی بترسید که برای کافران آماده شده است» .اصولاً قرآن به حدی شیوا و روان است که هر کس حتی کمترین آشنایی با زبان عربی داشته باشد با خواندن یا شنیدن قرآن ناخودآگاه در می یابد که هیچ فرد سخنوری نمی تواند چنین بیانی داشته باشد و کلام و سخن هیچ انسانی نمی تواند باشد .معجزه قرآن فقط به معارف عمیق عقلی و اجتماعی ، علوم غیبی و معانی شگفت انگیز و شیوایی و روانی کلام محدود نمی شود و هر روز ابعاد تازه ای از شگفتیهای قرآن کشف می شود .

آیا می دانید صوت قرآن بر کاهش اضطراب تأثیر گذار است؟

اختلالات اضطرابی رایج ترین بیماری های روانی در جامعه اند که در 15 تا 20 درصد از بیماران کلینیک های درمانی دیده می شود. اضطراب حالتی نامطبوع، همراه با انتظاری نامطمئن از رخداد موضوعی زیان آور است. اضطراب موقعیتی است که گاهی در زمان امتحان یا اعمال جراحی و ... دیده می شود. اضطراب بر اساس تجربه باعث اختلال در یادگیری و ایجاد خطاهای بیشتر می شود.از نشانه های ذهنی اضطراب می توان عدم تمرکز فکری، ضعف در ادراک، ناتوانی در تحلیل و ضعف حافظه را نام برد.

تاثیر صوت قرآن بر کاهش اضطراب

روش های گوناگونی برای کاهش اضطراب می توان نام برد که از جمله آنها روش های "تن آرامی" و "موسیقی درمانی" را نام برد. بدیهی است که انتخاب یک روش درمانی بدون عارضه، کم هزینه، سالم و ساده نظیر موسیقی درمانی از ارجحیت برخوردار است. یکی از صداهای دلنشین و جذاب، آوای عرفانی قرآن کریم است. کلام الهی با قدرت نفوذ فراوان خود، آنچنان بر روح و جسم اثر می نماید که گویی بعد از شنیدن آن انسان تازه متولد شده و احساس سبکی، سرزندگی و رهایی از قید و بندهای مادی می نماید. هراس و نگرانی را از دل می زداید و در فرد شنونده ایجاد آرامش می کند. همانگونه که در قرآن آمده "الا بذکر الله تطمئن القلوب"، 260 بار کلمه "ذکر" آورده شده است که منظور یادآوری است. بهداشت روان انسان بحث سراسر قرآن کریم است. قرآن در حدود 6236 آیه در زمینه پرورش صحیح انسان و حفظ بهداشت روان سخن گفته است. قرآن آرامش و امنیت را، راه دستیابی به سلامت روان می داند. مطالعات انجام شده با مضمون تاثیر آوای قرآن بر اضطراب و درد بیماران تحت عمل جراحی یا آزمون های تشخیصی، بیانگر تاثیر مثبت آوای قرآن بر بهداشت روان و جسم می باشد. لذا جهت برخورداری از آثار معنوی قرآن، بهره گیری از این کلام الهی به عنوان یک روش تسکین دهنده ی مفید و قابل دسترسی برای کاهش اضطراب پیش از آزمون به دانشجویان پیشنهاد می شود. چرا که نظم آهنگ واژگان قرآن، نغمه دلکش و نوایی دلپذیر می آورد، نوایی که احساسات آدمی را برمی انگیزد و دل ها را شیفته خود می کند. نوای زیبای قرآن برای هر شنونده ای، هرچند غیر عرب، جذاب و روح بخش است

چشم نظر و آیه إن یکاد....

آیا مى دانید که : وان یکاد: آغاز آیه ماقبل آخر از سوره قلم است و تمام آن (با آیه بعدى) چنین است: <و إن یکاد الذین کفروا لیزلقونک بأبصارهم لمّا سمعوا الذکر و یقولون إنه لمجنون و ما هو إلّا ذکر للعالمین» (و بسیار نزدیک بود که کافران چون قرآن را شنیدند، تو را با دیدگانشان آسیب برسانند [چشم‏زخم بزنند] و گفتند او دیوانه است. و حال آن‏که آن جز پندى براى جهانیان نیست) (سوره قلم، آیات 51 و 52). مفسران در شرح این آیه گفته‏اند که عده‏اى از کافران، چشم‏زنان حرفه‏اى و قهّار و شورچشم و گزندرسان طایفه بنى‏اسد را، که به‏چشم‏زنى و آسیب‏رساندن با چشم به‏انسان و حیوان معروف بودند، آوردند که حضرت رسول(ص) را چشم بزنند و از پاى درآورند، ولى حفظ الهى او را در امان داشت و این آیه در اشاره به‏آن نازل شد و حسن بصرى و دیگران گفته‏اند که خواندن و به‏همراه‏داشتن این آیه در دفع چشم زخم مؤثر است. همین است که از آیه وَ اِنْ یکاد، حرز و تعویذى به‏صورت گردن‏بند هم ساخته مى‏شود و به‏گردن اطفال مى‏اندازند. 

حافظ گوید:

حضور محفل انس است و دوستان جمعند

وان‏یکاد بخوانید و در فراز کنید

(یعنى در را ببندید که نامحرمان وارد محفل انس ما نشوند). 

دانستنی ها در مورد آیات و سوره ها

آیا مى دانید که : قرآن کریم داراى سى جزء است [= سى پاره‏]، که هر جزء با جزء دیگر از نظر طول برابر است. احتمال دارد که حضرت رسول(ص)(3) یا جانشینان ایشان این تقسیم را، براى آن‏که قراءت روزانه قرآن آسان باشد، انجام داده‏اند. در مصحف رسمى امروز جهان اسلام، یعنى در مصحف مدینه، به کتابت عثمان طه، هر جزء درست در بیست صفحه پانزده سطرى کتابت شده است.

آیا مى دانید که : هر جزء از اجزاى سى‏گانه قرآن، چهار یا دو حزب و کل قرآن 120 یا شصت حزب است. شاید این تقسیم‏بندى نیز براى تسهیل قراءت قرآن در مجالس فاتحه بوده باشد.(4)

آیا مى دانید که : هر پنج آیه را خمس [= خ‏] و هر ده آیه را عُشر [= ع‏] تقسیم کرده‏اند و این عمل را <تخمیس» و <تعشیر» مى‏نامند. و به‏این تقسیم‏بندى‏ها در حاشیه قرآن‏ها اشاره شده است.

آیا مى دانید که : تعداد آیات قرآن بر طبق اصح روایات 6236 فقره است.

آیا مى دانید که : تعداد کلمات قرآن 77807 فقره است.

آیا مى دانید که : کلمه جلاله (اللَّه) در قرآن کریم 2699 بار به‏کار رفته است.

آیا مى دانید که : سبع طُوَل یا طِوال، عبارت است از: هفت سوره از بقره تا توبه،(5) منهاى سوره انفال.

آیا مى دانید که : مفصّلات عبارت از 66 سوره کوچک قرآن است، بعد از سوره حجرات؛ یعنى از سوره <ق» آغاز مى‏شود(6) تا پایان قرآن، به‏اضافه سوره حمد که در اول قرآن قراردارد.

آیا مى دانید که : حامدات پنج سوره است که با الحمدللَّه آغاز مى‏شود که از این قرارند: 1.سوره فاتحه. 2. سوره انعام. 3. کهف. 4. سبأ. 5. فاطر.

آیا مى دانید که : مسبّحات عبارتنداز : اِسراء، حدید، حشر، صف، جمعه، تغابن و اعلى.

آیا مى دانید که : زهراوان یا زهراوین به دو سوره قرآن اطلاق مى‏گردد: بقره و آل‏عمران.

آیا مى دانید که : معوّذتین(که به فتح واو تلفظ مى‏شود و به کسر آن درست است) نام دو سوره آخر قرآن، یعنى فلق (قل اعوذ بربّ الفلق) و ناس (قل اعوذ بربّ الناس) است که چون حضرت رسول(ص) با خواندن آنها نوادگانش حسن و حسین(ع) را تعویذ مى‏کرد (به‏پناه خداوند مى‏سپرد) به‏این نام‏ها خوانده شده‏اند.

آیا مى دانید که : حروف مقطّعه یا فواتح سور، به حروفى مانند الم [الف، لام، میم‏]، طسم [طا،سین ، میم‏]، کهیعص [کاف، هاء، یاء، عین، صاد] گفته مى‏شود که گسسته از همند و متشکل از 29 حرف یا مجموعه حروف هستند که در آغاز 28 سوره قرآن - که همگى مکى هستند جز بقره و آل عمران - آمده است.

آیا مى دانید که : کوتاه‏ترین آیه قرآن از میان حروف مُقطّعه، <طه» (که به‏صورت طاها تلفظ مى‏شود) در آغاز سوره طه، سوره بیستم است، هم‏چنین <یس» (که به‏صورت یاسین تلفظ مى‏شود) در آغاز سوره یس، سوره سى‏وششم قرآن. باید توجه داشت که <ق»[=قاف‏] در آغاز سوره <ق»، و <ن» [= نون‏] در آغاز سوره قلم، داراى عدد مستقل نیستند؛(7) یعنى آیه واحدى شمرده نشده‏اند. از حروف مقطعه یا فواتح سُوَر (آغازگر سوره‏ها) گذشته کوتاه‏ترین آیه قرآن مجید <مدهامّتان» است (سوره الرحمن، آیه 64) که معناى آن <دو برگ یا باغ سبز سیه تاب» است. و بلندترین آیه، آیه تداین [= دَین = مداینه‏] (مربوط به لزوم کتابت سند براى وام) است (سوره بقره، آیه 282 هم‏چنین بلندترین سوره قرآن، سوره بقره است (در مصحف به کتابت عثمان طه 48 صفحه است) و کوتاه‏ترین سوره، سوره کوثر است که طول آن فقط یک سطر و نیم است.

آیا مى دانید که : مئون / مئین سوره‏هایى هستند که بیش از صد آیه دارند و عبارتند از سوره یونس تا سوره شعراء، منهاى سوره‏هاى ابراهیم، رعد، حجر، مریم، نور، فرقان که کمتر از صد آیه دارند. به‏اضافه سوره صافّات، جمعاً یازده سوره و نام آنها از این قرار است: یونس، هود، یوسف، نحل، اِسراء، کهف، طه، انبیاء، مؤمنون، شعراء، صافّات. (شناخت سوره‏هاى قرآن، ص 46)

آیا مى دانید که : مثانى در اصطلاح علوم قرآنى، عبارت است از: تمام سوره‏هایى که بعد از سوره شعراء تا سوره حجرات قرار دارند و تعداد آیات آنها از صد کمتر است. این سوره‏ها از سوره 27 (نمل) آغاز و تا سوره‏49 (حجرات) ادامه پیدا مى‏کند، به‏استثناى سوره صافّات که 182 آیه دارد، و به‏اضافه هشت سوره دیگر که تعداد آیات آنها از صد کمتر است؛ یعنى انفال، رعد، ابراهیم، حجر، مریم، حج، نور، فرقان. (شناخت سوره‏هاى قرآن، ص‏47-46)

آیا مى دانید که : دو آیه در قرآن هست که تمامى حروف الفبا در آنها به‏کار رفته است، این دو آیه عبارتند از آیه 154 سوره آل‏عمران که آغاز آن چنین است: <ثمّ أنزل علیکم من بعد الغمّ أَمَنةً نعاساً یغشى طائفة منکم...» و دیگر آیه 29 (=آیه آخر) سوره فتح که آغاز آن چنین است: <محمّد رسول‏اللَّه و الذین معه أشدّاء على الکفار رحماءُ بینهم...».

آیا مى دانید که : دو آیه در قرآن کریم هست که صنعت قلب مستوى یا عکس کامل دارد. یعنى از هر دو سو یکسان خوانده مى‏شود: 1) <کلٌّ فى فلک» (یس، 40) 2) و <ربّک فکّبر» (مدثر، 3).

آیا مى دانید که : آیات سجده اعم از واجب و مستحب پانزده آیه است، که از آن میان چهار آیه سجده واجب دارد که باید به‏هنگام خواندن یا شنیدن آنها سجده کرد و سوره‏هایى را که این چهار آیه در آن هست <عزایم» نامند و این چهار سوره عبارتند از: سجده، فصّلت، نجم، علق.